وال پست چیست؟ با انواع وال پست آشنا شوید

وال پست (Wall Post) که در زبان فارسی به آن کلاف میانی قائم نیز گفته می‌شود، المانی است که به منظور یکپارچه سازی دیوارها و اتصال آن‌ها به اسکلت اصلی ساختمان (ستون‌ها و تیرها) به کار می‌رود. هدف اصلی استفاده از وال پست، افزایش مقاومت دیوارها در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد است و از ریزش و تخریب آن‌ها به صورت یکپارچه جلوگیری می‌کند.

به عبارت ساده‌تر، وال پست‌ها مانند کمربندهایی عمودی عمل می‌کنند که دیوار را در طول ارتفاع آن به اسکلت ساختمان متصل کرده و از فروپاشی آن در هنگام وقوع نیروهای جانبی جلوگیری می‌کنند.

انواع وال پست

وال پست‌ها بر اساس جنس، شکل اجرا و نحوه اتصال به اسکلت ساختمان و دیوار به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

۱. بر اساس جنس:

• وال پست فلزی (آهنی): رایج‌ترین نوع وال پست است که از پروفیل‌های فولادی مانند نبشی، ناودانی، قوطی یا تسمه ساخته می‌شود. این نوع وال پست به دلیل استحکام بالا و سهولت اتصال به اسکلت فلزی یا بتنی، کاربرد گسترده‌ای دارد.
• وال پست بتنی: در برخی موارد، وال پست‌ها به صورت المان‌های بتنی پیش‌ساخته یا بتن‌ریزی درجا اجرا می‌شوند. این نوع وال پست معمولاً در دیوارهای بتنی یا برای اتصال دیوارهای غیرباربر به سازه‌های بتنی استفاده می‌شود.
• وال پست چوبی: در ساختمان‌های با اسکلت چوبی یا در دیوارهای سبک، از المان‌های چوبی به عنوان وال پست استفاده می‌شود.

۲. بر اساس شکل اجرا و اتصال

• وال پست قائم (Vertical Wall Post): این نوع وال پست به صورت عمودی در طول ارتفاع دیوار و در فواصل مشخص (طبق نقشه و آیین‌نامه) بین دو ستون یا بین ستون و بازشو (در و پنجره) اجرا می‌شود. وال پست‌های قائم معمولاً به تیرهای بالا و پایین خود متصل می‌شوند.
• وال پست افقی (Horizontal Wall Post) یا کلاف افقی: در برخی موارد، برای افزایش انسجام دیوارها در طول افقی نیز از کلاف‌های افقی استفاده می‌شود. این کلاف‌ها معمولاً در ارتفاع مشخصی از کف و بالای بازشوها اجرا می‌شوند و به وال پست‌های قائم متصل می‌گردند.
• وال پست قطری (Diagonal Wall Post): در دهانه‌های بزرگ یا در ساختمان‌هایی با اهمیت لرزه‌ای بالا، ممکن است از وال پست‌های قطری نیز برای افزایش پایداری دیوار استفاده شود. این وال پست‌ها به صورت مورب بین ستون‌ها یا وال پست‌های قائم و تیرها اجرا می‌شوند.
• وال مش (Wall Mesh): نوعی وال پست که به صورت شبکه‌ای از میلگرد یا مفتول‌های جوش داده شده است و در داخل دیوار (معمولاً در بلوک‌های سیمانی یا سفالی) کار گذاشته می‌شود تا انسجام آن را افزایش دهد.
• اتصالات انعطاف‌پذیر (Flexible Connections): در سال‌های اخیر، استفاده از اتصالات انعطاف‌پذیر بین دیوار و اسکلت ساختمان رواج یافته است. این اتصالات اجازه حرکت نسبی محدودی را به دیوار می‌دهند و از انتقال مستقیم نیروهای جانبی به دیوار جلوگیری می‌کنند، در نتیجه از تخریب آن می‌کاهند. این اتصالات می‌توانند شامل بست‌های مخصوص، لقمه‌های لاستیکی یا مصالح الاستومری باشند.

نحوه اتصال وال پست

نحوه اتصال وال پست به اسکلت ساختمان و دیوار بسته به نوع وال پست و مصالح استفاده شده متفاوت است:

• اتصال فلزی به اسکلت فلزی: معمولاً از طریق جوشکاری یا پیچ و مهره انجام می‌شود.
• اتصال فلزی به اسکلت بتنی: از طریق کاشت بولت (انکربولت) در بتن و سپس جوشکاری یا پیچ و مهره کردن وال پست به بولت‌ها صورت می‌گیرد. همچنین ممکن است از میلگردهای انتظار که در هنگام بتن‌ریزی تعبیه شده‌اند، برای اتصال استفاده شود.
• اتصال بتنی به اسکلت بتنی: از طریق درگیری میلگردها و بتن‌ریزی یکپارچه یا استفاده از اتصالات مکانیکی.
• اتصال وال مش به دیوار: وال مش در هنگام چیدن بلوک‌ها یا اجرای دیوار در داخل ملات قرار می‌گیرد و به این ترتیب با دیوار یکپارچه می‌شود.
• اتصالات انعطاف‌پذیر: با استفاده از بست‌ها و المان‌های مخصوص به اسکلت و دیوار متصل می‌شوند و امکان حرکت نسبی را فراهم می‌کنند.

اهمیت استفاده از وال پست

استفاده از وال پست در ساختمان‌سازی، به ویژه در مناطق زلزله‌خیز، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا:

• افزایش ایمنی: از ریزش و تخریب یکپارچه دیوارها در هنگام وقوع نیروهای جانبی جلوگیری می‌کند و ایمنی ساکنین را افزایش می‌دهد.
• کاهش خسارات مالی: با حفظ پایداری دیوارها، خسارات ناشی از زلزله و باد به ساختمان کاهش می‌یابد.
• حفظ جان پناه: دیوارهای مهار شده با وال پست می‌توانند به عنوان جان پناه در هنگام وقوع زلزله عمل کنند.
• رعایت مقررات ملی ساختمان: استفاده از وال پست بر اساس آیین‌نامه‌های ساختمانی الزامی است.

در طراحی و اجرای وال پست‌ها باید به عواملی مانند نوع ساختمان، ارتفاع دیوار، طول دهانه، میزان نیروهای جانبی محتمل و مشخصات مصالح دقت شود و بر اساس محاسبات مهندسی اقدام گردد.

هزینه اجرای وال پست

هزینه اجرای وال پست در سال ۱۴۰۴ به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی‌توان یک قیمت ثابت برای آن تعیین کرد. با این حال، با بررسی منابع موجود، می‌توان یک دید کلی از این هزینه‌ها و عوامل موثر بر آن به دست آورد.

محدوده تقریبی قیمت

بر اساس اطلاعات موجود در تاریخ ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴:

• قیمت اجرای وال پست (دستمزد): منابع مختلف، بازه‌های متفاوتی را برای دستمزد اجرای وال پست ارائه می‌دهند. برخی منابع قیمت اجرای وال پست برای نیمه اول سال ۱۴۰۴ را بین ۱۷۰,۰۰۰ تا ۲۵۰,۰۰۰ تومان به ازای هر شاخه ذکر کرده‌اند. منبع دیگری، دستمزد اجرای وال پست فلزی را شامل دستمزد دیوارچینی، نصب وادار فلزی، نصب نبشی منقطع و اجرای میلگرد بستر می‌داند که به صورت جداگانه محاسبه می‌شود.
• قیمت تمام شده وال پست (شامل مصالح و اجرا): برآورد کلی هزینه ساخت هر متر مربع اسکلت فلزی به همراه وال پست در برخی موارد ۲ تا ۴ میلیون تومان تخمین زده شده است. همچنین، قیمت وال پست‌های آماده (۳ متری) از حدود ۵۰۰,۰۰۰ تومان شروع می‌شود.

عوامل موثر بر هزینه اجرای وال پست

هزینه نهایی اجرای وال پست به عوامل زیر بستگی دارد:

1. نوع وال پست:
   • وال پست فلزی (نبشی، قوطی، ناودانی): قیمت پروفیل‌های فولادی (نبشی، قوطی، ناودانی) تاثیر بسزایی در هزینه نهایی دارد و با نوسانات بازار آهن‌آلات تغییر می‌کند. وال پست‌های گالوانیزه معمولاً گران‌تر از نوع سیاه هستند.
   • وال مش: به طور کلی، اجرای وال مش به دلیل استفاده از متریال کمتر و روش اجرای ساده‌تر، هزینه کمتری نسبت به وال پست فلزی سنتی دارد و می‌تواند ۴۰ تا ۶۰ درصد ارزان‌تر باشد.
   • وال پست بتنی: هزینه اجرای وال پست بتنی شامل هزینه قالب‌بندی، آرماتوربندی و بتن‌ریزی است.
2. مقدار متریال مورد نیاز: ابعاد دیوارها (طول و ارتفاع) و فواصل بین وال پست‌ها تعیین‌کننده مقدار مصالح مورد نیاز و در نتیجه هزینه نهایی هستند.
3. دستمزد اجرا: دستمزد پیمانکار و تیم اجرایی با توجه به نوع وال پست، پیچیدگی اجرا و متراژ پروژه متغیر است. اجرای وال پست فلزی به دلیل نیاز به جوشکاری و دقت بیشتر، ممکن است دستمزد بالاتری داشته باشد.
4. هزینه حمل و نقل: هزینه حمل وال پست و سایر مصالح به محل پروژه نیز به هزینه نهایی اضافه می‌شود.
5. موقعیت جغرافیایی پروژه: هزینه اجرا ممکن است در مناطق مختلف، متفاوت باشد.
6. نوع اتصالات: روش اتصال وال پست به اسکلت ساختمان (جوشکاری، پیچ و مهره، انکربولت و غیره) نیز بر هزینه تاثیرگذار است.

برآورد دقیق هزینه

برای به دست آوردن برآورد دقیق هزینه اجرای وال پست برای پروژه خود در سال ۱۴۰۴، توصیه می‌شود:

1. تهیه نقشه‌های دقیق: نقشه‌های اجرایی وال پست‌ها را تهیه کنید تا مقدار و نوع وال پست مورد نیاز مشخص شود.
2. استعلام قیمت مصالح: قیمت روز پروفیل‌های فولادی (نبشی، قوطی، ناودانی) یا وال مش و سایر مصالح مورد نیاز را از فروشندگان معتبر استعلام کنید.
3. دریافت پیش فاکتور از پیمانکاران: از چند پیمانکار متخصص در اجرای وال پست، پیش فاکتور دریافت کنید تا از دستمزد اجرا و هزینه‌های جانبی مطلع شوید.
4. در نظر گرفتن هزینه‌های حمل و نقل: هزینه حمل مصالح به محل پروژه را برآورد کنید.

با توجه به نوسانات قیمت مصالح، به ویژه آهن‌آلات، توصیه می‌شود در زمان نزدیک به شروع پروژه، استعلام قیمت‌ها را به روز کنید. همچنین، مشاوره با مهندسان و پیمانکاران با تجربه می‌تواند به شما در برآورد دقیق‌تر هزینه‌ها کمک کند.

مقررات اجرای وال پست

در حال حاضر، پیوست ششم آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰)، اصلی‌ترین و جامع‌ترین مرجع قانونی برای طراحی و اجرای وال پست در ایران محسوب می‌شود. این پیوست به طور مفصل به الزامات و ضوابط مربوط به اجزای غیرسازه‌ای معماری، از جمله وال پست‌ها، می‌پردازد.

مهم‌ترین مقررات و ضوابط اجرای وال پست بر اساس این پیوست عبارتند از:

۱. دسته‌بندی وال پست‌ها:

• نوع اول: وال پست‌هایی که در لبه‌های دیوار، محل تقاطع دیوار با تیر و ستون و همچنین در بازشوها قرار می‌گیرند.
• نوع دوم: وال پست‌های میانی که در فواصل معین در طول دیوار و به منظور افزایش مقاومت جانبی دیوار اجرا می‌شوند.  

۲. جانمایی وال پست:

• حداکثر فاصله مجاز بین وال پست‌های نوع اول ۳ متر و برای وال پست‌های نوع دوم ۲ متر است.
• در دیوارهای بلندتر از ۳.۵ متر، باید از وال پست‌های میانی استفاده شود.
• در محل اتصال دیوار به سقف، وال پست باید به تیرهای سقف متصل شود.

۳. اتصال وال پست به تیر و ستون:

• اتصال وال پست به تیر و ستون باید به گونه‌ای باشد که در برابر بارهای جانبی زلزله مقاوم باشد.
• برای اتصال وال پست به تیر و ستون می‌توان از روش‌های مختلفی مانند جوشکاری، بولت و میلگرد استفاده کرد.  
• جزئیات اتصال وال پست به تیر و ستون باید مطابق با ضوابط پیوست ششم باشد و معمولاً به صورت اتصال کشویی در نظر گرفته می‌شود تا امکان حرکت نسبی دیوار در داخل صفحه وجود داشته باشد و از انتقال بار ثقلی سقف به دیوار جلوگیری شود.

۴. اجرای دیوار:

• دیوار باید با فاصله حدود ۱ تا ۳ سانتی‌متر (معمولاً ۱% ارتفاع دیوار) از وال پست اجرا شود تا امکان حرکت جانبی دیوار در هنگام زلزله فراهم گردد. این فضا با مصالح نرم و تراکم‌پذیر مانند یونولیت یا پشم سنگ پر می‌شود.
• برای اتصال دیوار به وال پست، معمولاً از میلگرد بستر و بست‌های فولادی استفاده می‌شود که در حین دیوارچینی به وال پست متصل می‌گردند.
• در دیوارهای خارجی، سطح وال پست باید با عایق رطوبتی و حرارتی مناسب پوشانده شود و روی آن نیز مش الیافی یا رابیتس برای جلوگیری از ترک خوردگی نازک‌کاری اجرا گردد.

۵. الزامات مربوط به میلگرد بستر:

• فاصله قائم میلگردهای بستر از یکدیگر و نحوه اتصال آن‌ها به وال پست نیز در پیوست ششم آیین‌نامه ۲۸۰۰ مشخص شده است.

۶. سایر ضوابط:

• لبه‌های قائم تمام دیوارهای غیرسازه‌ای باید مهار شوند.
• حداکثر طول مجاز هر دیوار غیرسازه‌ای بین دو کلاف قائم نباید از ۶ متر یا ۴۰ برابر ضخامت آن بیشتر باشد.
• حداکثر ارتفاع دیوار غیرسازه‌ای از تراز کف ۳.۵ متر است (در صورت تجاوز از این ارتفاع، استفاده از کلاف افقی الزامی است).
• در اجرای وال پست باید به شاغول بودن و هم‌راستایی افقی آن‌ها دقت شود.
• اتصالات وال پست باید توسط افراد ماهر و با رعایت استانداردهای جوشکاری یا پیچ و مهره انجام شود.

منابع مهم برای مطالعه بیشتر:

• پیوست ششم آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) (ویرایش‌های جدید)
• نشریه ۷۲۹ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (دستورالعمل طراحی و اجرای دیوارهای غیرسازه‌ای)
• مقررات ملی ساختمان ایران (به ویژه مباحث مربوط به سازه و معماری)

رعایت دقیق این مقررات در طراحی و اجرای وال پست، نقش حیاتی در افزایش ایمنی و کاهش خسارات ناشی از زلزله در ساختمان‌ها ایفا می‌کند. مهندسان ناظر نیز موظف به کنترل دقیق اجرای وال پست‌ها مطابق با این ضوابط هستند.