در بتن‌ریزی و ساخت‌وساز با بتن، سه مفهوم مهم به نام‌های افت بتن، انقباض بتن و افتادگی بتن وجود دارند که هر کدام به پدیده‌ای متفاوت اشاره دارند. در ادامه تفاوت این سه اصطلاح را توضیح می‌دهم:
۱. افت بتن (Bleeding)
- تعریف: جدا شدن آب از مخلوط بتن تازه و بالا آمدن آن به سطح بتن.
- علت: وقتی بتن دارای آب زیاد یا دانه‌بندی نامناسب باشد، آب آزاد شده از بین ذرات بالا می‌آید.
- پیامدها:
- کاهش مقاومت سطحی بتن.
- ترک‌های سطحی و کاهش چسبندگی میلگرد به بتن.
- ضعیف شدن سطح بتن و پوسته‌شدن در آینده.
- راه‌حل‌ها:
- کاهش نسبت آب به سیمان.
- استفاده از افزودنی‌های روان‌کننده.
- دانه‌بندی مناسب سنگدانه‌ها.
۲. انقباض بتن (Shrinkage)
- تعریف: کاهش حجم بتن به‌مرور زمان در اثر از دست‌دادن آب یا واکنش‌های شیمیایی.
- انواع:
- انقباض پلاستیک: قبل از گیرش اولیه، در ساعات اولیه.
- انقباض خشک‌شدگی: بعد از گیرش، در طول زمان با تبخیر آب.
- انقباض ناشی از کربناسیون یا واکنش شیمیایی.
- پیامدها: ترک‌خوردگی بتن، مخصوصاً اگر محدودیت حرکتی وجود داشته باشد.
- راه‌حل‌ها:
- مراقبت و عمل‌آوری مناسب بتن (کیورینگ).
- استفاده از الیاف برای کاهش ترک.
- طراحی مناسب اتصالات انبساطی و کنترلی.
۳. افتادگی بتن (Slump Loss)
- تعریف: کاهش روانی یا افت اسلامپ بتن در طول زمان.
- علت: تبخیر آب، جذب آب توسط سنگدانه‌ها، یا شروع واکنش هیدراسیون.
- پیامدها: سخت شدن بتن حین حمل یا قبل از ریختن، کاهش قابلیت کارپذیری.
- راه‌حل‌ها:
- استفاده از افزودنی‌های کندگیرکننده.
- مخلوط‌سازی مجدد (در صورت مجاز بودن).
- کاهش زمان حمل یا استفاده از میکسرهای مناسب.
علت‌های افت، انقباض و افتادگی بتن
۱. علت افت بتن (Bleeding)
افت یا “آب انداختگی” بتن زمانی رخ می‌دهد که آب مخلوط بتن به دلیل جدا شدن از سایر اجزا (مثل سیمان و سنگدانه) به سمت بالا حرکت کرده و روی سطح بتن ظاهر می‌شود.
دلایل اصلی:
- نسبت آب به سیمان زیاد (w/c بالا)
- دانه‌بندی نامناسب سنگدانه‌ها (درشت بودن یا یکنواخت نبودن)
- ویبره بیش از حد در هنگام بتن‌ریزی
- نداشتن افزودنی‌های تثبیت‌کننده یا کاهنده آب
۲. علت انقباض بتن (Shrinkage)
انقباض به کاهش حجم بتن پس از ریختن آن گفته می‌شود که ممکن است منجر به ترک‌خوردگی شود.
دلایل اصلی:
- تبخیر سریع آب سطحی در هوای گرم یا خشک (کیورینگ ضعیف)
- مصرف آب زیاد در مخلوط اولیه
- واکنش هیدراتاسیون سیمان (شیمیایی)
- محدودیت حرکت بتن در قالب (مانع آزاد بودن انقباض)
۳. علت افتادگی بتن (Slump Loss)
افتادگی یا کاهش اسلامپ به کاهش روانی بتن طی زمان، از لحظه اختلاط تا هنگام استفاده گفته می‌شود.
دلایل اصلی:
- تاخیر زیاد در انتقال بتن از بچینگ تا محل مصرف
- دمای بالا و تبخیر سریع آب
- جذب آب توسط سنگدانه‌های خشک
- واکنش هیدراتاسیون سیمان (افزایش ویسکوزیته بتن)
کیورینگ بتن چیست؟
کیورینگ بتن (Curing) به فرآیند نگهداری و حفظ رطوبت و دمای مناسب بتن پس از بتن‌ریزی گفته می‌شود تا بتن به‌درستی گیرش کند و به مقاومت نهایی مطلوب برسد.
هدف اصلی کیورینگ بتن
- جلوگیری از تبخیر سریع آب
- ایجاد شرایط مناسب برای هیدراتاسیون سیمان
- افزایش مقاومت فشاری، دوام و چسبندگی داخلی بتن
دلایل اهمیت کیورینگ
- جلوگیری از ایجاد ترک‌های سطحی در بتن تازه.
- افزایش مقاومت بتن در برابر یخ‌زدگی، سایش، مواد شیمیایی و خوردگی.
- تضمین دوام طولانی‌مدت سازه.
روش‌های رایج کیورینگ بتن
| روش | توضیح |
|---|---|
| پوشاندن با گونی خیس یا پلاستیک | حفظ رطوبت بتن با پوشش‌های مرطوب |
| آب‌پاشی مداوم | مرطوب نگه داشتن سطح بتن به‌ویژه در هوای گرم |
| استفاده از مواد کیورینگ (Curing Compound) | اسپری کردن مواد شیمیایی برای جلوگیری از تبخیر آب |
| غوطه‌وری در آب | برای قطعات پیش‌ساخته یا کوچک‌تر |
مدت زمان کیورینگ بتن چقدر است؟
- حداقل ۷ روز برای بتن معمولی (در شرایط خوب)
- در صورت استفاده از سیمان زودگیر یا شرایط خاص، ممکن است ۳ تا ۱۴ روز متغیر باشد.
- برای بتن با سیمان پرتلند نوع ۲ یا ۵، تا ۱۴ روز توصیه می‌شود.
